حکومت علوی و بحران اشرافی گری - وبلاگ آقای رضایی

به گزارش وبلاگ آقای رضایی به نقل از معاونت فرهنگی سروش؛ این کتاب تحلیلی است در مورد دوران حکومت امام علی (ع) وجنگ های سه گانه جمل، صفین و نهروان؛ حوادث این برهه از تاریخ مسئله ای است که از زمان وقوع آن ها تا عصر حاضر همیشه مورد بحث و مناقشه بین گروههای مختلف مسلمان و فرقه های اسلامی و حتی شرق شناسان قرار گرفته است.

کتاب حکومت علوی و بحران اشرافی­گری با استفاده از منابع دست اول تاریخی در پی کنکاش و تحلیلی دقیق تر از علل و ریشه های پدید آمدن جنگ های دوران حکومت امام علی(ع) می باشد، اما پرداختن به جنگ های سه گانه مورد نظر با توجه به تقابل و تضاد بین گروه های تأثیرگذار و صاحب نفوذ در جامعه آن روزگار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به ویژه آنکه مشابه این گونه جنگ ها در دوران حکومت خلفای گذشته و دوران حکومت پیامبر(ص) سابقه نداشته است.

ریشه های شکل گیری این جنگ ها و شرکت شخصیت های مهم و مشهور تاریخ صدر اسلام و سرنوشت آنها از موضوعاتی است که آنالیز و موشکافی آنها همیشه از موضوعات بحث برانگیز و مجذوب کننده تاریخی به شمار می رود. خواننده محترم و مطلع از رویدادهای تاریخی صدر اسلام به روشنی می داند که این جنگ ها از شروع دوران حکومت امام علی (ع) شروع و تا آخرین روزهای حیات ایشان ادامه داشت است. اما تحلیل و کنکاش دقیق تر در این موضوع مستلزم آنالیز ریشه ها و دلایل پیدایش آنها در روزگاری پیش تر از زمان وقوع آنهاست.

در این نوشتار ابتدا به اختصار ساختار سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی در دوره نبوی را معرفی نموده و سپس به آنالیز رویدادها و حوادثی که بعد از رحلت پیامبر (ص) اتفاق افتاده می پردازد و در نگاهی گذرا به عوامل اصلی پدید آمدن اختلافات در بین نخبگان جامعه اسلامی در دوران حکومت خلفا اشاره دارد. آنگاه در سه فصل جداگانه به ریشه یابی و عوامل مهم و تأثیرگذار در وقوع جنگ های جمل، صفین و نهروان خواهیم پرداخت. در این بخش با استناد به منابع نخستین سعی شده تا تصویری روشنی از علل و ریشه های پدید آمدن این رویدادها ارائه گردد.

در بخش پایانی با آنالیز و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق عوامل مؤثر در پدید آمدن این جنگ ها، کوشش شده تا تصویری جامع تر از اوضاع اجتماعی و جریان های سیاسی تأثیرگذار دوران حکومت امام علی ارائه گردد.

در بخشی از کتاب آمده است: ظهور و توسعه اسلام در سرزمین بدوی و فاقد فرهنگ تمدن شبه جزیره، چنان تأثیرگذار و درخشان جلوه نمود که در مدت زمان کوتاهی، بسیاری از سنت های جاهلی و تعصبات قبیله ای جای خود را به احکام و تعالیم عدالت محور اسلام داد. بعد از رحلت رسول خدا عدم پای بندی به اجرای آموزه های اسلامی و بازگشت به مؤلفه های جاهلی، حکومت و جامعه را به تدریج دچار تغییر و تحول ارتجاعی نمود. اندیشه های جاهلی که در گذشته محدود به اشرافیت مکی، فزونی قریش و یا اولویت ها و تعصبات قبیله ای و عشیره ای بود، این بار در ساختار حکومتی و اجتماعی با تغییر ظاهری و صوری، اما با همان ماهیت گذشته نمایان شد.

تصاحب قدرت به بهانه قرابت نسبی و شیخوخیت، بهره مندی بیشتر از مواهب مالی به علت نزدیکی به کانون های صاحب قدرت، ایجاد طبقات اجتماعی به بهانه سوابق دینداری، بازگشت اشرافیت حاکمیتی و نمونه های بسیار دیگر از این دست، از رجوع و بازگشت به سنت های جاهلی حکایت می نماید.

گذر زمان و استمرار این رویکرد در دوره خلیفه سوم، به ویژه میدان داری بنی امیه به اوج خود رسید. در نتیجه مردم با شورش علیه شرایط پیش آمده و تمایل به حاکمیت عادلانه، خواهان قبول خلافت به وسیله امام علی (ع) شدند. تنگناهای ایجاد شده و ایجاد بدعت ها و تضادهای اجتماعی و نظام طبقاتی در بهره مندی از مواهب مالی، اشتیاق و اصرار مردم را به ایجاد حکومت علوی هر چه بیشتر کرد.

فاصله گرفتن از سنت های ناب نبوی، و خو گرفتن با سنت های نوین جاهلی ، باعث ایجاد معضلات و چالش های پیچیده شد. احیای سیره و سنت نبوی در حکومت علوی با تربیت و رشد در فضای حاکمیت گذشته، نومسلمانان و حتی مسلمانان سابقه دار را دچار تناقض و تردید شدید در تصمیم گیری های مهم و تأثیرگذار در سرنوشت جامعه نمود. وقوع جنگ های سه گانه جمل، صفین و نهروان که از آنها تعبیر به جنگ های داخلی می کنیم، حاصل این تضاد و تناقض هاست.

چاپ نخست این کتاب در 218 صفحه و با قطع وزیری به وسیله انتشارات سروش وارد بازار نشرشد.